Hz. Ali, Alevi inancının içine hem çok yönlü, hem de derinlemesine girmiştir. Onun kadar bu inancı etkileyen belki de hiç bir veri yoktur. Aleviler güzel olan her şeyde onu görmüş, güzel olan her şeyi ona benzetmiştir.
  • İmam Ali

Hz. Ali, Alevi inancının içine hem çok yönlü, hem de derinlemesine girmiştir. Onun kadar bu inancı etkileyen belki de hiç bir veri yoktur. Aleviler güzel olan her şeyde onu görmüş, güzel olan her şeyi ona benzetmiştir.

7 ULU OZAN GÖZÜ İLE İmam ALİ

İmam ALİ’DEN BAŞKA BİR ŞİİR:

  • “İşte ben öncekilerin ilmine haiz oldum,
  • Ve ben sonrakilerin ilmini gizledim.
  • Bütün Gayp sırlarının kaşifiyim.
  • Ben her küçük ve büyüğün emiriyim.
  • İlmim bütün alemlere ihata etmiştir”
  •  

PİR SULTAN ABDAL’IN GÖZÜ İLE(53)

Alevi inancında 7 Ulu Ozandan biri olan Pir Sultan Abdal, 15. Yüzyılda yaşamıştır. Asıl adı Haydar olan Pir Sultan Abdal’ın Sivas’ ın Yıldızeli ilçesine bağlı Banaz köyünde yaşadığı sanılmaktadır. Yaşam öyküsü Alevi / Bektaşitoplumunun deyiş ve söylencelerine dayanır. Osmanlı imparatorluğuna karşı Safevi Türk Kızılbaş Devletini savunan Pir Sultan, döneminin toplumsal sorunlarını kendisine konu edinmiş, deyiş ve şiirleri ile halkı bu uğurdamotiveetmiş ve ileri düzeyde etkilemiştir.

Binbir adı vardır birisi Hızır,

Her nerde çağırsam orada hazır.

Ali’m Padişahtır Muhammed vezir

Bu fermanı yazan Ali değil mi?

Pir Sultan Abdal’am ben bir fukara

Acep bulunur mu derdime çare

Yüzü kara nasıl varam huzura

Divanda oturan Ali değil mi?

Ali ile Muhammed kurdu bu yolu

Mümine saçıldı tarikat gülü

Bir ulu dergâhtır sürelim demi

Ali ile Muhammed’in aşkına

Ben gayrı nesne bilmezem

Allah bir Muhammed Ali

Özümü gayra salmazam

Allah bir Muhammed Ali

SEYYİT İMADETTİN NESİMİ’NİN GÖZÜ İLE

Alevi inancında 7 Ulu Ozandan biri olan Seyyid Nesimi, Irak / Bağdat’ ın Nesim kasabasında yetişmiş, Diyarbakır yöresine yerleşen Azeri asıllı Türkmen’lerdendir. Halep’te, asıl adı Ebu Abdullah Hüseyin bin Mansur el Beyzavi el Hallac olan Alevi / Bektaşi literatüründe genellikle Hallacı Mansur ismi ile anılan zatın (Enel – Hak / Vahdet- i Vücud -/-Tanrı ile varlığın bütünleşmesi) felsefesini dile getirdiği için derisi yüzülerek 1417 yılında Halepte şehit edilmiştir. (Bazı tarihler ise bu şehadetin 1403 yılı olduğunu yazarlar)

(Hallacı Mansur Hicri 244 / Miladi 858 yılında Beyza yakınlarında bir kasaba olan Tur’da doğmuştur.26 Mart 922de Abbasi Halifesi Muktedir’in emri ile Bağdat’ta asılarak, uzuvları kesilerek işkence ile öldürülmüştür. Hallacı Mansur’un babası Müslüman, dedesi ise Mezdek inancındandır. Hallac-ı Mansur bazende Muhammed bin Ahmet el-Farisi adını kullanmıştır)

Ey benim Şahım, sığınağım,

Fazlı Rahmanım Ali,

Selam ey Şah-ı Merdan Ali

Selam ey Fazl-ı Yezdan Ali!

ŞAH İSMAİL’İN (ŞAH HATAYİ) GÖZÜ İLE

Alevi inancında 7 Ulu Ozandan biri olan Şah İsmail Hatayi, Azeri asıllı Türkmen’dir. Babası Şeyh Haydar, anası Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan’ ın kızı Alemşah Halime Begüm Sultan’dır. 1487 yılında Güney Azerbaycan’ ın Erdebil kentinde doğmuştur. Alevilerinin Cemlerinde deyişleri en çok okunan 7 Ulu Ozandan biridir. Şah İsmail Hatayi, 1500 yılında Erzincan’nın Sarıkaya Yaylasında, Seyyid Ocakları mensubu Dedeler ile Türkmen aşiret ve oba beylerinin katıldığı büyük Türkmen kurultayına başkanlık etmiş ve 9 Eylül 1502 tarihinde de Tebriz’de “Safevi Türkmen Kızılbaş Devletini” kurmuştur. Osmanlı padişahı Yavuz’ la 19 Mart 1514’ te yaptığı ÇaldıranSavaşını kaybetmiş, 1524 ‘ te 37 yaşında iken Azebaycan’ da Hakk’a yürümüştür. Kabri Erdebil’ dir.

Sufi Mezhebimin Nesin Sorarsın

Biz Muhammed Ali Diyenlerdeniz

Gözlüye Gizli Yok Ya Sen Ne Dersin

Biz Muhammed Ali Diyenlerdeniz

Eğnimize Kırmızılar Giyeriz

Halimizce Her Manadan Duyarız

Katarda İmam Cafer’e Uyarız

Biz Muhammed Ali Diyenlerdeniz

Her Kimin Ki Çerağını Hak Yakar

Mümin Olanları Katara Çeker

Aslımız On İki İmama Çıkar

Biz Muhammed Ali Diyenlerdeniz

Biz Tüccar Değiliz Alıp Satmayız

Erkan Gözetiriz Yoldan Sapmayız

Gönlümüz Ganidir Kibir Tutmayız

Biz Muhammed Ali Diyenlerdeniz.

Muhammed Ali’dir Kırkların Başı

Uralım Yezid’e Laneti Taşı

Hünkar Hacı Bektaş Veli’dir Eşi

Biz Muhammed Ali Diyenlerdeniz

Baharda Açılır Gonca Gülümüz

Ol Dergaha Doğru Gider Yolumuz

On İki İmam İsmin Okur Dilimiz

Biz Muhammed Ali Diyenlerdeniz

Şah Hatayi’m Eydür Muhammed Ali

Onlardan Öğrendik Erkanı Yolu

Ali Muhammed’dir Muhammed Ali

Biz Muhammed Ali Diyenlerdeniz

FUZULİ’NİN GÖZÜ İLE(54)

Alevi inancında 7 Ulu Ozandan biri olan Fuzili’nin asıl adı Mehmet’tir. 1504’ te Kerkük te doğmuştur, Kerkük’teBayat Türkmen boyunun Karyağdı soyundan gelmektedir. Kitaplar, Fuzuli’ nin en büyük dileğinin uzun yıllar başında beklediği ve gönüllü bekçilik yaptığı, İmam Hüseyin’in kabrinin bulunduğu Kerbela’da ölmek olduğunu ve bunu vasiyetinde belirttiği için, veba hastalığı salgını sırasında Hakka yürüdükten sonra naaşının orada kaldırıldığını yazarlar. Fuzuli’ nin en önemli yapıtı Kerbela olayını da anlatan “Hadikat’ üs - Süeda” (Saadete Erenlerin Bahçesi) adını taşıyan çalışmasıdır.

Düştü Hüseyin atından Sahra-i Kerbela’ya,

Cibril koş haber ver Sultan’ı Enbiyaya

........................

Şukr-ı Huda ki sâye fekendest ber serem,

İkbal-i müstedâm-ı tü ya Murtezâ Ali,

Behr-i necat ber heme çün tâat-ı Hudâ

Farzest iktiram-ı tü ya Murtezâ Ali,

Mânend-i Kâ’be ma’bed- ins u melaikest,

Her câ buved makaam-ı tü ya Murtezâ Ali,

Her lehze miresed be Fuzüli hezar feyz

Ez hân-ı âm-ı lûtf-ı tü ya Murtezâ Ali.

Türkçesi: Şükür olsun Tanrıya ki ya Murteza Ali, senin daimi ikbalin, başıma gölge salmıştır. Sana hürmet etmek kurtuluş için Tanrıya ibadet gibi herkese farzdır. Makamın neresiyse orası, Kâbe gibi insanlarıın da ibadetgâhıdır, meleklerin de. Lûtfunun umumi ve şâmil sofrasından Fuzüli’ye her an binlerce feyiz erişmektedir.(55)

YEMİNİ’NİN GÖZÜ İLE

Alevi inancında 7 Ulu Ozandan biri olan ve asıl adı Fazıl oğlu Mehmet olan Yemini, 15. yüzyılın sonu ile 16. yüzyılın ilk yarısında Tuna Irmağı bölgesinde yaşadı. 1519’da yazdığı ve Alevilerce kutsal kabul edilen, İmam Ali’ ninmitolojik yaşamını konu edinen “Faziletname” (Erdem kitabı) adındaki 7300 beyitten oluşan manzum bir eseri bulunmaktadır. Bir erdem kitabı olan bu kitap, İmam Ali’nin yaşamının, ehlibeyt ve İmam Ali sevgisinin yoğun bir biçimde işlendiği temel yapıtlarından biridir.

Dediler ki keramet kanı Hayder

Dayanmaz derdimin derrnanı Hayder

Kamu mümin’lerin kalbinde mihrin

Olubdur dini hem imanı Hayder.

İmamü’l Müttekinsin bellü bayık

Erenler merdinin merdan’ı Hayder

Cemad’a dil verirsin emr-i Yezdan

Verir nutkun ölüye canı Hayder.

VİRANİ’NİN GÖZÜ İLE

Alevi inancında 7 Ulu Ozandan biri olan Virani, 16Yüzyılda Eğriboz adasında doğmuştur. Hurufiliği benimsemiş bir Bektaşi ozanıdır. Bir süre Necef’te İmam Ali’nin türbesinde türbedarlık yapmıştır. Virani, Balkanlarda Demir Babadan babalık icazeti almış, İmam Ali’ ye olan aşkını dile getiren çok sayıda şiir yazmıştır. Virani’ ye göre “Evrende ve bütün nesnel varlıklarda görünen” İmam Ali’ dir.

İstemem alemde gayrı meyvayı

Tadına doyulmaz balımdır Ali

İstemem eşyayı verseler dahi

Kokmazam sünbülü gülümdür Ali

Ali’mdir kadehim Ali’mdir şişe

Ali’m sahralarda morlu menekşe

Ali’m dolu yedi iklim dört köşe

Ali’m saki Kevser dolumdur Ali

Ali vahid şah-ı Resul kibriya

İmam Hasan Hüseyn Şah-ı Kerbela

İmam Zeynel-Aba ol sahib-liva

Büküldü kametim dalımdır Ali

Muhamrned Bakır’dır tendeki canım

Ca’ferüs -Sadık’tır dinim imanım

Musa-i Kazım’dır derde dermanım

Varlığım kalmadı malımdır Ali

Aliyyür -Rıza’dır Şah-ı Horasan

Taki ile Naki gösterdi burhan

Hasanül-Askeri mah-ı dırahşan

Yokladım talihim falımdır Ali

Muhamrned Mehdi’dir sahibüz-zaman

Oniki İmam’a kul oldum heman

Ma’sum-ı pakandır envar -ı cihan

Esrar-ı Huda’ya alemdir Ali

Virani’yem düştüm şimdi derdine

Vücudum gark oldu çile bendine

Gönül sormaz oldu kendi kendine

Söyler dehanımda dilimdir Ali

KUL HİMMET’İN GÖZÜ İLE

Alevi inancında 7 Ulu Ozandan biri olan Kul Himmet, Tokat / Almus ilçesi / Varsıl köyündendir. 16. Yüzyılın ikinci yarısında yaşamıştır. Bütün nefeslerinde İmam Ali, 12 İmamlar ve Hacı Bektaş Veli’yi büyük bir içtenlikle anlatır. Ölüm ve doğum Kul Himmet’ in nefesleri Alevi Cemlerinin vazgeçilmez nefesleri arasındadır. İyi bir tekke eğitimi gören Kul Himmet in, Pir Sultan Abdal’a bağlı olduğu, onun çevresinde yetiştiği, onun müridi olup onu izlediği şiirlerinden açıkça anlaşılmaktadır.

tarihleri belli değildir. (56)

Bugün yâr bize geldiGülleri taze geldi

Önünde Kanber ile, Ali Murtaza geldi.

Ali benim mâhımdır, Kâbe kıblegâhımdır

Mir’aç’taki Muhammed. O benim padişâhımdır.

Şu benim sevdiğim Muhammed Ali

Kumru dost dost deyü öten Ali’dir

Sakınan çağıran mahrum mu kalır

Şu sefiller carına yeten Ali’dir

Ali’m tutdu Zülfikâr’ın sapını

Döndürdi kâfirin dine hepini

Mağribde attı kudret topunu

Maşrıkta uzatıp tutan Ali’dir.

KAYGUSUZ ABDAL’IN GÖZÜ İLE

Anadolunun bazı yörelerinde adı 7 Ulu Ozandan biri olarak anılan Kaygusuz Abdal’ın asıl adı Alâeddin Gaybî’dir. Padisah II. Murat (1421-1451) döneminde ve 1341-1444 yılları arasında yaşadığı, babasının Alaiye (Alanya) BeyiHüsameddin Mahmud olduğu söylenr. Doğduğu ve öldüğü yer ve yıl kesin olarak bilinmiyor.

Abdal Musa’nın,Elmalı’daki dervişlerindendir. Uzun yıllar orada hizmet ettikten ve Rumeli’yi gezdikten sonra Mısır’a giderek Kahire’de, Kasr-ül ayn dergahını kurmuştur.

Ali’ye İsmullah derler,

Yüzüne secde ederler,

Taş yerine koyarlar,

Koyamazsın demedim mi?

Bu Kaygusuz ezeliden,

Himmet almış ol Veliden,

Oku ilmini Ali’den,

Doyamazsın demedim mi?

Kılıç sallar Yezidlerin kasdına

Ali Zülfikar’ın almış destine

Tümen tümen genç Ali’nin üstüne

Erler gelir şahım Abdal Musa’ya.

Her matem ayında kanlar dökülür

Demine Hü deyü gülbank çekilir

Uyandırıp Hak çırağı yakılır

Erler gelir şahım Abdal Musa’ya.

SİVAS / MADIMAK ŞEHİTLERİNİN GÖZÜ İLE İMAM ALİ

MUHLİS AKARSU’NUN GÖZÜ İLE

Muhlis Akarsu, 1948 yılında Sivas / Kangal ilçesi Minarekaya köyünde doğdu. Küçük yaşlarda katıldığı muhabbetlerde ve cemlerde Alevi - Bektaşi felsefesini öğrendi, saz çalıp türkü söylemeye ve beyitler okumaya başladı. Alevi ozanlarından, Pir Sultan, Şah Hatayi, Kul Himmet, Nesimi Çimen, Karacaoğlan, Aşık Emrah, Aşık Davut Sulari, Aşık Mahzuni Şerif’den etkilendi ve onların deyişlerini okudu. 2 Temmuz 1993 Sivas Madımak katliamında eşiMuhibe Akarsu ile birlikte yaşamını yitirdi.

Nasıl methedeyim Sultanım seni

Binbir ismin vardır birisi Ali.

Keramet sahibisin Bektaşi Veli

Dağların odunu bilmez Ali´yi.

Ali gerçeklerin elbet dostudur

Ali inkarların elbet hasmıdır

Ali Muhammed´in öbür ismidir

Ebu Sufyan oğlu bilmez Ali´yi.

Akarsu hak için yanar dediler

Geldi geçti Bektaşiler, Veliler

Nice deryalarda yüzer gemiler

Her derya gemisi bilmez Ali´yi.

NESİMİ ÇİMEN’İN GÖZÜ İLE

Nesimi Çimen, Adana / Saimbeyli ilçesinde 1931 yılında doğdu, Daha sonra tüm ailesiyle Kayseri, Sarız ilçesine yerleşti. Hatayi, Pir Sultan Abdal ve diğer ozanların nefeslerini söyleyerek kendisini tanıttı. 2 Temmuz 1993 günü Sivas / Madımak katliamında yaşamını kaybeti.

Gel Dilber Ağlatma Beni Şah’ı Merdan Aşkına

Du Cihanın Ranıması Şii Yezdan Aşkına

Şahım Hasan Pir Hüseyin Kerbela Meydan İçin

Lütfedip Bağışla Cürmüm Ali Süphan Aşkına

Ey Virani Çıkma Yoldan Doğru Raha Gel Beri

Muhabbet Şevkat Senindir Ey Hasan-Ül Askeri

Evliyalar Serfirazı Hacı Bektaş-I Veli

Sen Ganisin Ver Muradı Devri Mihtan Aşkına(57)

ALİ ÇAĞAN’IN GÖZÜ İLE

20 Şubat 1962 tarihinde Erzurum / Şenkaya ilçesi Aydoğdu köyünde doğan Ali Çağan Sivas / Madımak katliamından sağ kurtulanlardır.

Hasret yarasında tükenmez sızı

Gün geçer gönülden çıkarma bizi

Alnında parlayan zöhre yıldızı

Şahlar şahı merdan Ali aşkına

Milliyetim insan, dünya’dır yurdum

İnsanı kamilde mevlayı buldum

Ele, bele, dile sahip kul oldum

Hünkar Hacı Bektaş Veli aşkına

Çağan Ali dost yoluna ol turab

Gönüller şen olsun, kalmasın harap

Aşkın badesinden bir damla şarap

Kırkların sunduğu dolu aşkına

ERENLERİN ve OZANLARIN GÖZÜ İLE İMAM ALİ(58)

YUNUS EMRE’NİN GÖZÜ İLE

Büyük Alevi / Bektaşi Tasavvuf şairlerinden Yunus Emre’nin, 1238 yılında doğduğu ve 1320’de Hakka yürüdüğüdür sanılıyor. Hacı Bektaş Veli bendelerinden ve Taptuk Emre’nin dervişlerinden olan Yunus’un, Anadolu’nun bir çok bölgesinde iddia edilen mezarları olmasına rağmen Eskişehir civarında yaşadığı sanılıyor.

Ali almış sancağını eline

Çekilip giderler mahşer yerine

Hasan’ı Hüseyn’i almış yanına

Ah ümmetim deyu ağlar Muhammed.

Yunus eder gelin kadrin bilelim

Fırsat elde iken tevhid edelim

Ruhu için salavat getirelim

Ah ümmetim deyu ağlar Muhammed

BALIM SULTAN’IN GÖZÜ İLE

Hacı Bektaş Veli’den sonra Bektaşiliğe ciddi bir kurum niteliği kazandıran, onu düzenli bir ocağa dönüştüren bir kişi diye bilinen Balım Sultan’ın 1516 da vefat ettiği sanılıyor. En önemli icraatlarından biri OsmanlıPadişahıSultan 2. Beyazit’i, sıradan bir katılımcı sıfatı ile Cem ayinine dahil etmek olmuştur. Şiirlerinde ‚”Şâh-i merdân gibi ere tapının, Kim idi bekçisi o dört kapunun” örneğinde görüldüğü gibi büyük bir İmam Ali aşkı görülür. Bazı kaynaklar onun Ehl-i Beyt soyundan olduğunu vurgularkeniö diğer başka kaynaklar ise Arnavut kökenli olduğunu belirtmektedirler.

Benim sevdiceğim Ali’dir

Ali Ali’yi sevenler olmaz mı deli

Pirimin elinden içmişim dolu

Ali’yi seversen değme yarama